در کشتیرانی یک سری اصطلاحات حمل و نقل دریایی وجود دارد، در ادامه مقاله سعی داریم که اصطلاحات حمل و نقل دریایی که پرکاربرد تر هستند و بیشترین استفاده را دارند برای شما معرفی کنیم.
قراردادی است که به وسیله آن مالک کشتی موافقت می کند که کشتی خود یا قسمتی از آن را برای حمل کالا از بندری به بندر دیگر در اختیار تاجر یا شخص دیگری که اجاره کننده نامیده می شود بگذارد و در ازاء آن کرایه دریافت کند. یا اینکه کشتی خود را برای مدت زمان معینی اجاره دهد، که در این حالت مبلغ پرداخت شده را اجاره می نامند.
الف – اجاره کشتی به صورت لخت و بدون خدمه ( BAREBOAT CHARTER )
که دراین حالت می توان آن را اجاره کامل کشتی تلقی نمود. اجاره کننده تمام هزینه های کشتی را می پردازد، ناخدا و کارکنانی را که خود انتخاب می کند برروی کشتی بکار می گمارد و حقوق و دستمزد آنان را خود می پردازد.
ب – اجاره کشتی با ناخدا و خدمه مربوط
به دو حالت اجاره سفری و اجاره زمانی ممکن است صورت گیرد. ۱- در اجاره سفری، مالک کشتی محموله معینی را از یک بندر مشخص به بندر مشخص دیگری در ازاء کرایه حمل می کند. ۲- در اجاره زمانی، مالک کشتی خود را برای سفر معین و با مدت معین و یا مدت در ازاء اجاره بهای معین به اجاره کننده اجاره می دهد. چندین نوع اجاره سفری وجود دارد که بعضی از انواع آن در زیر گفته می شود و تمام این موارد برای محل کالا از بنادری به بندر و یا بنادر دیگر است و اختلافات بین آنها عمدتا در پرداخت هزینه های بارگیری و تخلیه و هزینه های بندری است.
- اجاره سفری کشتی به صورت ناخالص ( GROSS FORM )
در این روش اجاره کشتی، که امروزه چندان طرفدار ندارد، مالک کشتی تمام هزینه های بارگیری و تخلیه و هزینه های بندری را میپردازد.
- اجاره سفری کشتی به صورت (F.I.O ( FREE IN AND OUT
در این نوع تمام هزینه های بارگیری و تخلیه بر عهده اجاره کننده است ولی مالک کشتی مسئول پرداخت هزینه های بندری است.
- اجاره سفری کشتی بصورت ( LUMP SUM)
در این روش اجاره کننده یک مبلغ مقطوع را برای استفاده از کشتی به مالک پرداخت می کند و مالک در عوض حجم معینی را برای بارگیری کالا و نیز حداکثر وزنی را که کشتی قادر به حمل است مشخص می کند.
این نوع اجاره ممکن است بصورت ناخالص یا بصورت F.I.O باشد. هرگاه اجاره کننده کالاهای مختلف و ناهمگون داشته باشد این روش اجاره مطلوبتر بنظر می رسد. در تمام موارد فوق مالک کشتی هزینه ها و عوارض بندری را می پردازد.
- اجاره سفری کشتی به صورت خالص ( NET FORM )
در این نوع اجاره علاوه بر پرداخت هزینه های بارگیری و تخلیه تمام هزینه ها و عوارض بندری به عهده اجاره کننده است. در مواردی که کشتی به بنادری میرود که مالک کشتی شناخت چندانی درباره آنها ندارد و نیز در حالیکه بنادر متعدد بارگیری و تخلیه برای یک سفر در نظر گرفته شده است این نوع اجاره برای مالکین کشتی ها مناسب تر و مطلوب تر است. البته تغییرات متعددی در هر یک از حالتهای کلی فوق ممکن است داده شود و این موضوع بستگی به نحوه مذاکرات مربوط به اجاره کشتی و موقعیت طرفین دارد. شرایط و مواردی که معمولا در متن اصلی چارترپارتی آورده می شود.
خطوط کشتیرانی LINER، به شرکتهایی اطلاق میشود که، دارای کشتی، و برنامهی منظم حمل هستند، و میان بنادر معینی، تردد دارند. در خطوط منظم، کشتی، دریک مسیر معین، و با برنامهی زمانی از پیش تعیینشده، کالا را حمل میکند. مهمترین بخش سازمانی در این شرکتها، «ادارهی خط» است، که درواقع، مسولیت عملیات و سودآوری خط و برنامهی تردد کشتیها، ادارهی نمایندهگیها، یا شعب خارج از کشور، و وظایفی مشابه را، برعهده دارد. ادارهی یک خط، وظیفه و کار دشواری است، و مستلزم تبادل انبوهی از اطلاعات، و تهیهی اسناد حمل، برای صدها محموله، در هر سفر است. خطوط منظم کشتیرانی، حملکننده عمومی (Common carrier)، بهحساب میآیند، و ممکن است، عضو یک کنفرانس، یا اتحادیهی کشتیرانی باشند.
۱ـ بنادر مبدا، بین سفر، و مقصد، از قبل مشخص شده است.
۲ـ برنامهی سفر، زمان ورود و خروج، به، یا از بنادر، پیشاپیش، پیشبینی، و به عموم، اطلاع داده میشود.
۳ـ در خطوط منظم، تمام فضای بارگیری، به یک صاحب کالا، اختصاص نمییابد، بلکه کالاهای متفاوت، متعلق به صاحبان مختلف، فضای انبارهای کشتی را، پر میکند.
۴ـ دریک مسیر، اغلب، چند کشتی، از یک شرکت، فعال هستند، و یکی پس از دیگری، با فواصل زمانی مشخص، بنادر موردنظر را، تحت پوشش قرار میدهند.
۵ـ کشتیهای خطوط، در بنادر تحت پوشش، هر دو عمل تخلیه و بارگیری را، انجام میدهند.
۶ـ هزینههای جاری خطوط کشتیرانی، بهمراتب، بیشتر از کشتیهای اجارهی سفری و زمانی است. خطوط کشتیرانی بزرگ، بهمنظور کاهش هزینهها، سعی میکنند تا، تعداد بنادر تحت پوشش خود را، کاهش دهند.
۷ـ گردانندهگان خطوط کشتیرانی منظم، ممکن است صاحب کشتی، اجارهکنندهی کشتی، از صاحبان دیگر، یا خریدار فضای بارگیری، بر روی کشتیهای خطوط دیگر، باشند.
۸ـ مشتریان خطوط کشتیرانی، فرستندهگان کالا (shippers)، هستند.
۹- فرستندهگان کالا (shippers)، ممکن است فورواردر (Freight forwarder)، حملکننده گان بدون کشتی (NVOC)، یا صاحب کالا باشند.
* درمقابل کشتی های دارای برنامهی منظم (LINER)، کشتیهای گذری TRAMP، هستند، که برنامهی منظمی ندارند، و بین بنادر مشخص، رفتوآمد نمیکنند. از این کشتیها، بیشتر درحالت اجاره، یا اجارهی دربست (CHARTER)، استفاده میشود.
- فاس یا تحویل کنار کشتی (FAS) (FREE AIONGSIDE SHIP)
فاس به معنی تحویل کنار کشتی است تحت این مقررات تعهده فروشنده با گذاردن کالا کنار کشتی روی اسکله یا بارج به پایان میرسد.
- فوب یا تحویل روی عرشه کشتی – اینکو ترمز (FOB) (FREE ON BOARD)
فوب به معنی «تحویل روی عرشه کشتی» میباشد. کالا به وسیله فروشنده در بندری که در قرارداد فروش ذکر شده روی عرشه کشتی گذارده میشود.
- FREE IN/ LINER OUT
بارگیری و بارچینی در بندر مبداء به عهده فروشنده کالا و یا صاحب کالا است. لیکن وظیفه حمل دریایی و نیز تخلیه کالا در بندر مقصد به عهده کشتیرانی است.
مدت مجاز برای بارگیری و یا تخلیه کالا در بنادر کشتیرانی که بدان دموراژ تعلق نمی گیرد را lay time گویند.اما دموراژ/خسارت معطلی کشتی/خسارت دیرکرد کشتی – مبلغی مورد توافقی است که اجارهکنندۀ کشتی بهعلت توقف بیش از حد کشتی برای بارگیری یا تخلیه، به مالک آن میپردازد.
در مقاله انواع روش های حمل و نقل دریایی به طور ویژه ای به این موضوع پرداخته ایم برای اطلاعات بیشتر در زمینه روش های حمل و نقل دریایی اینجا کلیک کنید.